Perfectionisme

Perfectionisme klinkt op het eerste gehoor positief. Wie wil er nu niet zorgvuldig, precies of ambitieus zijn? Maar perfectionisme gaat zelden over gezonde motivatie. Het is eerder een drang naar controle, veiligheid of waardering, die vaak wordt gevoed door angst: angst om niet goed genoeg te zijn, om afgewezen te worden of om te falen.

Perfectionisme is geen streven naar perfectie in zichzelf. Het is het idee dat je pas oké bent als alles klopt. Uiterlijk, gedrag, prestaties, reacties. En dat maakt het uitputtend.

Wat is perfectionisme?

Perfectionisme is een patroon waarin je:

Zeer hoge eisen stelt aan jezelf
Moeite hebt met fouten maken of falen
Past tevreden bent als iets 'af' of 'volmaakt' is
Jezelf (of anderen) streng beoordeelt
Vaak uitstelt uit angst om iets niet goed genoeg te doen
Succes niet echt kunt vieren, want het kan altijd beter

Het gaat niet alleen om gedrag, maar vooral om een innerlijke overtuiging:

"Als ik het maar perfect doe, ben ik veilig, gewaardeerd, geliefd of beschermd".

Waar komt perfectionisme vandaan?

Perfectionisme ontstaat zelden zomaar. Het is vaak een beschermingsmechanisme, gevormd door ervaringen in je jeugd, opvoeding of omgeving:

Ouders die hoge verwachtingen hadden
Veel complimenten voor prestaties, weinig voor wie je bent
Kritiek, afwijzing of gevoel van tekortschieten
Onveilige of onvoorspelbare situaties waarin 'goed je best doen' controle gaf
Vergelijking met anderen (zeker in de huidige online cultuur

Je leert (vaak onbewust): ik ben pas goed als ik het goed doe. En goed is nooit af.

Hoe herken je perfectionisme?

Je hoeft niet altijd de "klassieke perfectionist" te zijn om last te hebben van perfectionisme. Het kan zich uiten in allerlei vormen, zoals:

Chronisch uitstellen of vermijden (Zelfsabotage)
Altijd anderen willen Pleasen
Moeite met keuzes maken
Innerlijke onrust of ontevredenheid, zelfs na succes
Niet kunnen ontspannen
Constant Oordelen en vergelijken
Angst voor kritiek of afwijzing

Perfectionisme kan ook subtiel zijn: het stemmetje dat fluistert dat je altijd net iets meer moet doen, beter moet zijn, het nóg mooier moet formuleren.

De keerzijde van perfectionisme

Hoewel perfectionisme soms zorgt voor mooie resultaten of prestaties kent het ook een keerzijde:

stress, spanning en oververmoeidheid
faalangst of uitstelgedrag
burn-out of overbelasting
relatieproblemen door hoge eisen of controlebehoefte
minder creativiteit of spontaniteit
moeite met kwetsbaarheid of hulp vragen
lage eigenaarde, ondanks 'buitenwereldsucces'

Je doet je best om het goed te doen, maar vaak wordt het nooit goed genoeg. En dat maakt het pijnlijk en uitputtend.

Hoe kom je los van perfectionisme?

Perfectionisme loslaten betekent niet dat je maar "slordig" moet worden. Het betekent: leren leven met mildheid, realisme en acceptatie. En dat vraagt oefening.

Herken het patroon

Wordt je bewust van het moment waarop je het perfecte nastreeft. Wat voel je? Wat verwacht je van jezelf?

Onderzoek de onderliggende overtuiging

Vraag jezelf af: "Wat denk ik dat er gebeurt als ik het níet perfect doe?" of: "Van wie komt deze stem eigenlijk?"

Kies bewust voor goed genoeg

Soms is "goed genoeg" een moedige keuze. Je erkent je grenzen en daarmee ook je menselijkheid.

Leer om fouten te zien als leerstof

Falen is niet het tegenovergestelde van slagen. Het is een deel ervan.

Spreek mild tegen jezelf

Vervang kritische zelfspraak door woorden die je ook tegen een vriend(in) zou zeggen.

Vier vooruitgang, niet perfectie

Sta stil bij wat je geleerd of overwonnen hebt. Niet alleen bij het resultaat.

Perfectionisme is vaak een beschermingslaag

Achter perfectionisme zit zelden ijdelheid. Het is meestal een poging om jezelf veilig te houden, gezien te worden of pijn te vermijden. Daarom vraagt loslaten geen strengheid, maar zachtheid.

Perfectionisme zegt: Ik moet eerst beter worden om goed genoeg te zijn. Mildheid zegt: Ik bén al goed genoeg, ook als ik nog groei

.