Gevoelig zijn voor prikkels
Iedere dag krijgen we duizenden prikkels binnen: geluiden, beelden, geuren, emoties, informatie en indrukken van andere mensen. Voor sommigen zijn die prikkels eenvoudig te filteren, maar voor anderen komen ze veel intenser binnen.
Sinds mijn chemo's in 2014 merk ik dat ik hier ontzettend gevoelig voor geworden ben. Waar ik vroeger veel meer kon verdragen, kost het me nu al snel veel energie.
We noemen dit prikkelgevoeligheid.
Wat is prikkelgevoeligheid
Prikkelgevoeligheid betekent dat je zenuwstelsel gevoeliger reageert op signalen uit je omgeving. Je merkt meer details op, staat open voor de sfeer in een ruimte en neemt emoties van anderen sneller waar. Waar de één weinig last heeft van drukte of lawaai, kan het voorkomen iemand die prikkelgevoelig is, overweldigend zijn.
Wat doet het met je?
Als je gevoelig bent voor prikkels , kan dat diep doorwerken in je dagelijks leven. Je lichaam en geest moeten harder werken om alle indrukken te verwerken. Dit kan leiden tot:
Overprikkeling
Het gevoel dat alles teveel wordt.
Ik heb dat bijvoorbeeld wanneer ik een gesprek wil voeren met iemand en tegelijkertijd staat er muziek op.
Die twee dingen gaan bij mij niet samen en zorgen direct voor een error in mijn hoofd. Tegenwoordig vraag ik dan ook of de muziek zachter of uit mag wanneer ik bij iemand anders ben.
Vermoeidheid
Je raakt sneller uitgeput na een drukke dag of sociale bijeenkomst.
Elke dag een sociale activiteit kan ik niet en zeker niet twee afspraken op één dag.
Hoe leuk ik sommige dingen ook vind om te doen, de keerzijde is altijd dat ook leuke activiteiten me ook enorm uitputten.
Emotionele reacties
Huilbuien, irritatie of plotselinge boosheid.
Waar ik voor mijn gevoel al een tijdje rustig mijn grens aangeef, komt een 'crash out' van mijn kant voor mijn omgeving soms heel plotseling. Ik voel mijn emmer overlopen, maar geef dit waarschijnlijk niet goed genoeg aan en plotseling kan ik zo boos worden. Eerst was dit alleen in mijn 'veilige' omgeving, maar tegenwoordig maakt het me niet meer uit wie er dan in de buurt is. Ik kan echt een enorme heks zijn. Handiger van mijn kant zou zijn om gewoon weg te gaan, maar ja, we moeten blijven leren hè.
Stress
Doordat je systeem voortdurend 'aan' staat.
Ik zie het meteen als er bijvoorbeeld een glas omgegooid wordt en vlieg meteen op. Waar anderen misschien eerst eens kijken hoe het wordt opgelost, vang ik het glas nog net niet op voordat het op de grond valt.
Een persoonlijke ervaring
Ik merk het zelf heel duidelijk in sociale situaties zoals gisteren op de verjaardag van mijn dochter Noor. Zodra de gasten binnenkomen gebeurt er van alles tegelijk: felicitaties, cadeaus, koffie inschenken, taart aansnijden, zingen en ondertussen lopen overal gesprekken door elkaar.
Voor de meesten voelt dat gewoon gezellig en levendig, maar voor mij komt het allemaal tegelijk binnen. Het is dan alsof mijn hoofd en mijn lichaam geen filter hebben.
Of als er een kind rond me heen tegen een ballon loopt te schoppen terwijl ik bezig ben met iets. Dat geeft me al een enorme error.
Op zulke momenten is de beste oplossing om mezelf terug te trekken in de keuken. Daar snij ik de taart, sluit me even af en probeer wat rust te vinden. Het geeft me houvast om een praktische taak te doen in plaats van midden in de drukte te staan.
Hoe merk je het in het dagelijks leven?
In je werk
- Je raakt sneller moe van lange vergaderingen of drukke kantoortuinen
- Harde geluiden, fel licht, of constante afleiding kunnen je concentratie verminderen
- Je voelt spanningen in een team of bij collega's direct aan, wat je extra energie kost
- Je kunt moeite hebben met plotselinge veranderingen of onverwachte taken
In relaties
- Je neemt emoties van je partner, vrienden of familie gemakkelijk over
- Je kunt je overweldigd voelen in sociale groepen of feestjes
- Als iemand slecht gehumeurd is dan kan dat jouw stemming sterk beïnvloeden
- Je hebt regelmatig tijd nodig om alleen te zijn om weer in balans te komen
In je vrije tijd
- Drukke winkelstraten, festivals of sportwedstrijden zijn vaak te intens
- Je voelt je prettiger in kleine groepen of rustige omgevingen
- Muziek, kunst of de natuur kunnen je diep raken, soms tot tranen toe
- Je geniet vaak intenser van kleine dingen, zoals stilte, geur of detail.
De last én de waarde
De last
Gevoelig zijn voor prikkels kan je dagelijks leven behoorlijk beïnvloeden:
- Je kunt je sneller overweldigd voelen in situaties waar veel tegelijk gebeurt, zoals drukke verjaardagen, boodschappen doen in een volle supermarkt of werken in een rumoerige omgeving
- Je hebt soms het gevoel dat je energie sneller opraakt dan bij anderen. Na een drukke dag heb je vaak meer tijd nodig om bij te tanken
- Omdat je emoties sterker kunt ervaren, kun je intens verdrietig, boos of angstig voelen in situatie die voor anderen kleiner lijken
- Je kunt het idee hebben dat je anders bent of dat je minder aankunt dan de mensen om je heen, wat je onzeker kan maken
- In relaties kan het lastig zijn dat je emoties van anderen zo sterk voelt, waardoor je niet altijd goed weet wat van jou is en wat van de ander
De waarde
Tegelijkertijd is gevoeligheid voor prikkels een enorme kracht
- Je merkt vaak subtiele details op die anderen missen: een blik, een stilte, een verandering in sfeer
- Je hebt een groot inlevingsvermogen, waardoor mensen zich snel begrepen en veilig bij je voelen
- Je kunt intens genieten van kleine dingen: de kleuren in de natuur, muziek die je diep raakt of een gesprek dat écht binnenkomt
- Je intuïtie is vaak sterk ontwikkeld; je voelt aan of iets klopt of niet, soms zonder dat iemand iets zegt
- Omdat je zo verbonden bent met je omgeving, heb je vaak een creatieve of vernieuwende kijk op situaties.
Gevoeligheid voor prikkels is dus geen zwakte, maar een eigenschap met twee kanten. De uitdaging zit in het leren herkennen van je grenzen, zodat je niet alleen de last ervaart, maar juist ook de waardevolle kanten volop kunt benutten.
Hoe kun je ermee omgaan?
Gevoelig zijn voor prikkels betekent niet dat je er niks aan kunt doen. Het gaat er niet om je gevoeligheid weg te nemen, maar om manieren te vinden om ermee te leven zonder dat je steeds overloopt. Enkele praktische manieren die kunnen helpen:
- Zorg voor pauzes: Neem tussendoor kleine rustmomenten, ook als je het druk hebt. Even naar buiten, je ogen sluiten of rustig ademhalen kan al verschil maken. Dit werkt echt, alleen is het opletten geblazen da tje op tijd je micropauze neemt, want de valkuil is om wanneer je denkt dat het goed gaat, toch nog even eerst dit of dat te doen. Met als gevolg dat je pas je pauze neemt als je emmertje al te vol zit.
- Creëer een rustige plek: Heb thuis of op je werk een plek waar je je even kunt terugtrekken. een eigen hoekje geeft veiligheid en ruimte om bij te komen. Ik zorg altijd dat ik minimaal een half uur eerder opsta dan de kinderen. Ik trek me dan terug in mijn hoekje met een kaarsje en rustig muziekje. Beetje mediteren en schrijven zodat ik in de ochtend niet direct blootgesteld wordt aan de prikkels die een hectische ochtend met pubers met zich meebrengt.
- Plan bewust: Als je weet dat een dag druk wordt, plan er dan tijd voor herstel omheen. Bijvoorbeeld een rustige ochtend na een verjaardag of een dag vol prikkels. Een planner kan je hier echt bij helpen. Het geeft je overzicht welke activiteiten je heb ten hoe je ze het beste kunt inplannen.
- Gebruik je lichaam: Beweging helpt spanning los te laten. Wandelen, yoga of rustig stretchen kan je zenuwstelsel kalmeren. Samen met de hond in de natuur wandelen. Rustig de ene voet voor de andere zetten, luisteren naar de geluiden van de natuur en de geuren van bijvoorbeeld het bos. Daar laadt mijn batterij van op.
- Grenzen aangeven: Leer om "nee" te zeggen of om dingen kleiner te maken. Je hoeft niet overal bij te zijn of alles tegelijk te doen. Dit is voor mij een harde les geweest. Eerst heeft mijn lichaam me altijd moeten terugfluiten. Toen ben ik nee leren zeggen. Maar wat is het moeilijk om liefdevol nee te zeggen. Wanneer ik het gevoel heb niet begrepen te worden of baal van de situatie geef ik mijn grens soms veel te duidelijk aan waardoor ik wellicht over de grens van anderen ga. Soms misschien nog te onduidelijk waardoor ik door anderen nog over mijn grens laat gaan. Het beste lukt het wanneer mijn batterij nog vol is. Vanuit rust naar mijn lichaam luisteren en beslissen wat op kortere en langere termijn goed is voor mij en mijn lichaam.
- Filter wat van jou is: Omdat je emoties van anderen sterk kunt oppikken helpt het om jezelf af te toe af te vragen: "is dit van mij of van de ander?". Ik heb altijd enorm de neiging gehad om alles op mezelf te betrekken en mezelf verantwoordelijk te voelen voor de emoties van anderen. Nu stel ik mezelf steeds vaker deze vraag en dat helpt om mezelf los te zien van de emoties van anderen.
- Zelfcompassie: Wees mild voor jezelf. Gevoeligheid is geen zwakte, maar een eigenschap die zorg en aandacht vraagt. Het heeft mij enorm geholpen door bewust tegen mezelf te zeggen: "ik ben goed zoals ik ben".